Motywacja do ograniczenia/zaprzestania picia alkoholu

W konfrontacji strumienia ze skałą, strumień zawsze wygrywa –

nie przez swoją siłę, ale przez wytrwałość.

Budda

Jednym z najważniejszych czynników odpowiedzialnych za powodzenie psychoterapii (w tym terapii uzależnienia od alkoholu) jest motywacja pacjenta do leczenia. Niezależnie od tego z jakim problemem zgłasza się na terapię, ani w jakim paradygmacie pracuje terapeuta, motywacja jest fundamentem, na którym możemy budować coś nowego. Wpływa nie tylko na skuteczność leczenia, ale także na trwałość zachodzących zmian. To ona pozwala na rozpoczęcie terapii i wytrwanie w niej, a także jest czynnikiem, który przyczynia się do ukończenia procesu i wprowadzenia zakładanych zmian oraz poprawy w funkcjonowaniu. Można tu przytoczyć analogię do budowania domu – budynek bez fundamentów powstanie, ale będzie niestabilny, a jego trwałość będzie bardzo zależna od zewnętrznych czynników. Pierwsza burza czy mocniejszy podmuch wiatru zburzą mozolnie budowane ściany i całą pracę będzie trzeba zaczynać od nowa.

Czym jest motywacja?

Motywacja to stan gotowości do podjęcia określonego działania. Związane z nią procesy motywacyjne ukierunkowują nasze zachowanie na osiągnięcie określonych i zamierzonych wyników (celów). Celem może być chęć zmiany warunków zewnętrznych, jak i zmiana we własnej osobie, bądź zmiana własnej sytuacji. Istnieją różne rodzaje motywacji. Jedną z najważniejszych klasyfikacji jest podział na motywację wewnętrzną i zewnętrzną.

  • Motywacja wewnętrzna,

w kontekście psychoterapii, to taka sytuacja gdy dana osoba chce podjąć terapię „sama dla siebie”. Chce coś zmienić w swoim życiu, myśleniu, działaniu. Angażuje się w działanie ze świadomością braku bezpośredniej gratyfikacji zewnętrznej. Taki rodzaj motywacji często rozumiany jest jako automotywacja, czyli motywowanie samego siebie i jest najbardziej pożądany w psychoterapii, gdyż dający najlepsze rokowania w leczeniu.

  • Motywacja zewnętrzna,

o niej natomiast mówimy, gdy ktoś podejmuje się psychoterapii w celu osiągnięcia nagrody lub uniknięcia kary, czyli dla „zewnętrznych korzyści”, np. gdy ktoś chce ratować swój związek, lub nie chce stracić pracy, z nakazu sądowego lub żeby odzyskać prawo jazdy. Nie oznacza to jednak, że taka motywacja jest niepożądana. Jeżeli tylko poparta jest jakimikolwiek wewnętrznymi przesłankami, także może być silnym czynnikiem wspierającym zmianę.

W przypadku osoby uzależnionej od alkoholu jednym z najtrudniejszych zadań jest zmotywowanie jej do podjęcia leczenia. Zaprzeczanie istnieniu problemu wynika z samych mechanizmów choroby, jaką jest uzależnienie od alkoholu (tzw. alkoholizm). Skuteczne motywowanie jest często procesem trudnym i rozciągniętym w czasie. Okolicznością przyspieszającą podjęcie decyzji o leczeniu jest zwinięcie parasola ochronnego nad alkoholikiem, czyli pozwolenie mu na to aby zaczął ponosić i odczuwać konsekwencje swojego picia. Problemy w obszarze zawodowym czy utrata zdrowia często są silnymi motywatorami do podjęcia terapii.

Rozwijanie i wzmacnianie motywacji

Motywacja jest procesem, a więc podlega zmianom i wpływom, wraz z upływem czasu i w relacji do różnych sytuacji. Motywacja może zostać zachwiana, gdy cele stają się przeciwstawne lub wykluczające się. Jej intensywność również może się zmieniać – słabnąć w zetknięciu z wątpliwościami i wzmacniać się, gdy udaje się je wyjaśnić i wyklarować cel.

Już na początku psychoterapii pacjent wraz z terapeutą, przy okazji omawiania kontraktu terapeutycznego, rozmawiają o motywacji. Terapeuta bada źródło motywacji do leczenia, po to by móc precyzyjniej dobrać kierunki pracy terapeutycznej, w taki sposób by najlepiej służyły one pacjentowi. Jeżeli jest ona niewielka, niejasna, bądź zewnętrzna, to właśnie wokół tego problemu będzie koncentrować się początkowa praca, której celem będzie zmiana motywacji bądź jej wzmocnienie.

Dlaczego warto wzmacniać motywację?

Przede wszystkim dlatego, że staje się ona inspiracją do zmiany. Pomaga również w angażowaniu pacjenta i utrzymywaniu go w terapii, a co najważniejsze wpływa na lepsze wyniki terapeutyczne, a także zachęca do szybkiego powrotu do terapii w przypadku nawrotu objawów, np. picia alkoholu.

Zmienność motywacji w procesie psychoterapii

W trakcie trwania psychoterapii osoby uzależnionej od alkoholu mogą zdarzać się momenty, w których pacjent traci motywację i ma ochotę przerwać leczenie. Za tą myślą mogą stać różne przyczyny. Może to być poczucie braku efektów leczenia, złość do terapeuty, poczucie braku sensu dalszego leczenia, pojawiające się zazwyczaj w chwilach, gdy wysiłek wkładany w terapię zdaje się być niewspółmierny do zauważalnych efektów. Może to wynikać również z trudności utrzymania abstynencji, bądź odwrotnie, poczucia zbytniej pewności siebie. Jest to bardzo ważny moment w procesie terapeutycznym, często bowiem decyduje o dalszym leczeniu. Nie należy obawiać się wnoszenia tego tematu na sesję i omawiania go z terapeutą, który pomoże w zrozumieniu przeżywanych trudności, co z kolei pomoże w wytrwaniu w terapii.

Nie jest rzeczą najważniejszą z jaką motywacją pacjent rozpoczyna terapię, gdyż w trakcie jej trwania może ona ewoluować, słabnąć bądź wzmacniać się, zarówno w zależności od etapu terapii, jak i od różnorakich czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Wśród nich duże znaczenie ma poziom stresu, który może odegrać rolę w zwiększeniu motywacji do zmiany, popychając do działania. Krytyczne wydarzenie życiowe również może stymulować do zmiany, podobnie jak ocena poznawcza, w której osoba uzależniona zaczyna widzieć wpływ substancji psychoaktywnej (np. alkoholu) na swoje życie. Dostrzeżenie negatywnych konsekwencji i szkód picia, w tym krzywdy jaką się wyrządza innym, mogą motywować równie mocno co pozytywne i negatywne wzmocnienia z zewnątrz, np. ze strony przyjaciół czy pracodawcy.

Warto na koniec zaznaczyć, że psychoterapia oprócz procesu ukierunkowanego na określony wynik, to również budowanie i trwanie w relacji, tyle, że terapeutycznej, potrzebna jest więc również motywacja do utrzymania relacji, która odgrywa fundamentalną rolę w procesie zdrowienia.

 

Opracowała mgr Magdalena Cieśluk-Toczek, na podstawie:

  1. Jolanta Karyś, Monika Szpringer, Tomasz Karyś, Zmiana motywacji do leczenia osób uzależnionych od alkoholu w trakcie terapii odwykowej, Studia Medyczne 2009, 16: 29-34
  2. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V., Psychologia – kluczowe koncepcje. Motywacja i uczenie się, PWN 2010,
  3. Reykowski Janusz, (1985). Emocje i motywacja. W: T. Tomaszewski (red), Psychologia, wyd. PWN
  4. dr William R. Miller, Wzmacinianie motywacji do zmiany w terapii nadużywania substancji, Parpamedia 2009.
Tagi: , , ,

mgr Magdalena Cieśluk-Toczek

Psycholog, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2002 r. pracuje jako psychoterapeuta w nurcie psychodynamicznym i systemowym. Ukończyła całościowe szkolenie systemowo-psychodynamiczne (psychoterapia zintegrowana) w CM UJ, atestowne przez Sekcję Naukową Psychoterapii i Terapii Rodzin PTP oraz Studium…»

Inne materiały:

  1. Psychoterapia uzależnienia od alkoholu

  2. Czym jest współuzależnienie od alkoholu

  3. Motywacja do ograniczenia/zaprzestania picia alkoholu